تفاوت طرح تجربی و نیمه تجربی

در هر دو طرح های پژوهشی تجربی و نیمه تجربی، کاربندی یا مداخله (treatment) به کار برده می شود تا اثر کاربندی بر آزمودنی ها مطالعه گردد. تفاوت اصلی میان طرح پژوهشی تجربی با طرح نیمه تجربی در نحوه گمارش (اختصاص) (assignment or allocation) آزمودنی ها به گروه ها می باشد. در طرح های تجربی، نخست دسته ای آزمودنی انتخاب می گردد و سپس برای گمارش آزمودنی ها در گروه ها از روش تصادفی (و یا روش های دیگر زیر گروه روش تصادفی مانند همتاسازی آزمودنی ها) استفاده می شود (یعنی قرارگیری آزمودنی ها در گروه ها پژوهش، بر اساس شانس یا برای اساس معیارهای همتاسازی است). اما در طرح های پژوهشی نیمه تجربی (یا شبه تجربی) گروه ها دست نخورده (intact) هستند به این معنی که آزمودنی ها به صورت تصادفی (و یا مثلاً به روش همتاسازی) در گروه ها قرار نمی گیرند بلکه گروه ها از پیش از پژوهش موجود بوده اند. از این رو معیار تفاوت طرح های تجربی از طرح های نیمه تجربی در نحوه گمارش (تخصیص) آزمودنی ها در گروه ها می باشد که در طرح تجربی گمارش آزمودنی ها به صورت تصادفی است اما در طرح های نیمه تجربی گروه ها دست نخورده هستند و پژوهشگر نقشی در گمارش آزمودنی ها در گروه ها ندارد.
در مورد تفاوت طرح های پژوهشی تجربی از نیمه تجربی تقریباً اتفاق نظری بین نویسندگان منابع وجود دارد که در زیر به شش منبع اشاره شده است. جملات آمده در زیر دقیقاً عین مطالب نوشته شده در منابع نامبرده می باشد. در این منابع تفاوت طرح تجربی با طرح نیمه تجربی بیان شده است.

«در فصل دوازدهم توضیح دادیم که تخصیص تصادفی شرکت کنندگان در پژوهش به گروه­ های آزمایش و گواه، اعتبار درونی آزمایش ها را به نحو قابل ملاحظه­ ای قوّت می­ بخشد. با وجود این، اغلب تخصیص تصادفی بویژه در پژوهش های میدانی امکانپذیر نیست. کمپل و استانلی آزمایش­ هایی که فاقد تخصیص تصادفی اند را آزمایش های شبه تجربی (Quasi-Experiment) اطلاق می­کنند.» (گال و همکاران، 1386، جلد دوم، ص 878).

«علاوه بر مطالعات همبستگی و تجربی (Experimental)، مقوله میانه­ ای وجود دارد که از برخی جهات با مطالعه تجربی و از برخی جهات با مطالعه همبستگی شباهت دارد. از این لحاظ شبیه مطالعه تجربی و متفاوت با مطالعه همبستگی است که آزمایشگر مطالعه خود را با به دست آوردن دو یا چند گروه متمایز از آزمودنی­ها که بعداً از لحاظ یک متغیر سنجیده می­ شوند شروع می­ کند. اما از این لحاظ با مطالعه تجربی تفاوت دارد که آزمودنی­ ها در این نوع مطالعه با استفاده از روش تصادفی به گروه به­ خصوصی اختصاص داده نمی­ شود؛ بعنی عضویت گروه به طور طبیعی صورت می­ گیرد. به این پژوهش­ ها، پژوهش­ های شبه­ تجربی (تجربی نما) (Pseudo-Experimental) گفته می­ شود.» (هومن، 1391، ص 394).

«روش شبه­ تجربی (Pseudo-Experimental). ویژگی معرف این رویکرد آن است که در آن هیچ­گونه کوششی برای گمارش تصادفی شرکت­ کنندگان در گروه­ ها به عمل نمی­ آید. بلکه، در تلاش برای استنباط روابط علی، گروه های تشکیل شده از قبل مورد مطالعه قرار می­ گیرد.» (مک­گوئیگان، 1377، ص 134).

“Quasi-experimental design can … but without random assignment.” (O'Donoghue, 2013)

“Often the factor that makes the design a quasi-experimental design is the inability of researcher to randomly assign participant into groups.” (Lynch, 2010, pp 65)

“Quasi-experimental design: focuses on comparing group differences in which the groups within the research cannot be manipulated or randomly assigned.” (Tracey & et all, , pp 97)

“In quasi-experimental research, the use of randomization to control threats to internal validity is difficult. It makes sense that random assignment cannot be used in many setting.” (Thomas & et all, 2011, pp 345).

منابع:

گال، مردیت؛ بورگ، والتر؛ گال، جویس (1386). روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی. ترجمه: نصر، احمدرضا و همکاران. انتشارات سمت و دانشگاه شهید بهشتی. جلد دوم.

مک­گوئیگان، اف جی (1377). روانشناسی تجربی (روش­های تحقیق). ترجمه: خطیبی، امیر. مرکز نشر دانشگاهی.

هومن، حیدرعلی (1391). شناخت روش علمی در علوم رفتاری. انتشارات سمت.

Lynch, C. (2010). Doing your Research Project in Sport: SAGE Publications.

O'Donoghue, P. (2013). Statistics for Sport and Exercise Studies: An Introduction: Taylor & Francis.

Thomas, J. R., Nelson, J. K., & Silverman, S. J. (2011). Research Methods in Physical Activity: Human Kinetics.